Rosyjskie jednostki garnizonowe

Poniższe opracowanie jest próbą (może bardzo nieudolną) spojrzenia na jednostki garnizonowe armii rosyjskiej w okresie wojny siedmioletniej. Jest to moje własne tłumaczenie ( plus także tzw. wywody własne) rozdziałów pochodzących z publikacji:
„Russkaja armija w siemiletniej wojnie- piechota”
„Russkaja armija w siemiletniej wojnie-kawalerija i artilljeria”,
Powyższe książki są rosyjskimi przekładami znanych publikacji wydawnictwa OSPREY :
Angus Konstam, Bill Younghusband, Russian army of the seven years war (1)
Angus Konstam, Bill Younghusband, Russian army of the seven years war (2)
Obie książki wydano w serii „Men- at- arms” w 1996 r

Gdy mowa jest o działaniach wojennych armii rosyjskiej w okresie wojny siedmioletniej, najwięcej miejsca poświęca się działaniom i organizacji wojsk liniowych. Pomija się zupełnie, lub traktuje bardzo marginalnie jednostki stacjonujące w garnizonach wewnątrz carskiego imperium. Karty historii tych oddziałów nie są pełne opisów brawurowych szarż czy bohaterskich szturmów. Była to raczej monotonna, żeby nie powiedzieć wręcz nudna służba. Miała ona jednak niewątpliwie pewien plus- mniejsze szanse gwałtownego zejście z tego „łez padołu”, niż służba w jednostkach liniowych na głównych teatrach wojennych zmagań. Zapewniały one jednak spokój i poszanowanie dla władzy na szerokich połaciach imperium carów. Mimo wszystko warto jednak przybliżyć ten nieco zapomniany komponent armii carów.

JEDNOSTKI PIECHOTY GARNIZONOWEJ

W momencie śmierci Piotra Wielkiego w 1725 r. w armii rosyjskiej było 58 pułków garnizonowych ( 4 z nich były pułkami kawalerii). Każda prowincja ( czy raczej okręg wojskowy), w której pułk stacjonował, odpowiadała za jego utrzymanie i zaopatrzenie. Z kolei żołnierze utrzymywali porządek w prowincji i pełnili funkcje policyjne. Do obowiązków pułków garnizonowych należało także poszukiwanie i łapanie dezerterów i nadzór na poborem nowych rekrutów. W 1742 roku pięć pułków garnizonowych rozformowano a pozostałe rozmieszczono w następujący sposób:

St. Petersburg 4 pułki
Kronsztad i Kronslot 2 pułki
Wyborg 4 pułki
Szlisselburg i Keksholm 1 pułk
Rewel 3 pułki
Ryga 3 pułki
Pernow 1 pułk
Gubernia moskiewska 2 pułki
Gubernia kazańska 6 pułków pieszych i 1 dragonów
Gubernia azowska 6 pułków pieszych i 1 dragonów
Gubernia kijowska 6 pułków
Gubernia syberyjska 4 pułki piesze i 1 dragonów
Gubernia archangielska 2 pułki
Gubernia astrachańska 8 pułków pieszych i 1 dragoński
Gubernia smoleńska 2 pułki
Podczas okupacji Prus Wschodnich z rekrutów z jednostek z St. Petersburga, Moskwy Kijowa i Rygi sformowano cztery nowe pułki. Nowe jednostki były zakwaterowane w Królewcu i otrzymywały środki na swoje utrzymanie bezpośrednio ze skarbu państwa. Władze nie zlecając utrzymania nowych jednostek świeżo opanowanym prowincjom, kierowały się względami dyplomatycznymi, aby przeciwdziałać pruskiej propagandzie, niż litością wobec ludności miejscowej. Wg oficjalnego rejestru, pierwszych siedem pułków garnizonowych określano jako „bałtyckie”. Jednostki te otrzymywały wyższy żołd, w porównaniu z innymi pułkami stacjonującymi w innych częściach Rosji. W 1756 r. pułki „bałtyckie” przemianowano „brzegowe” („береговые”- „beriegowyje”). Pułki garnizonu królewieckiego także zaliczono w skład „brzegowych”. Każdy pułk nosił nazwę od miasta lub miejscowości w granicach swojej prowincji, gdzie stacjonował. Ze względów administracyjnych pułki łączyły się (tak było np. z garnizonowymi pułkami Rygi). Każdy pułk piechoty garnizonowej składał się z dwóch batalionów, po cztery kompanie (roty) w batalionie. W okresie wojny siedmioletniej etatowy stan pułku wynosił 1319 żołnierzy. W jednostkach stacjonujących w głębi imperium etat wynosił 1309 żołnierzy. W każdym batalionie pułków „bałtyckich” była jedna rota artylerii. Jednostki te nie wchodziły jednak w skład pułków artylerii wojsk liniowych. Jeśli chodzi o umundurowanie „garnizonowców” to było ono takie samo jak jednostek piechoty armii liniowej, ale do 1734 r. byli oni ubrani w szare tzw. kitle, ale bez kołnierzy. Po 1734 roku także i one dostały zielone kaftany z czerwonymi kołnierzami i mankietami na rękawach, jak piechota wojsk liniowych (nie dostali jednak kamizelek).

KAWALERIA GARNIZONOWA

Z 74 548 żołnierzy i oficerów wojsk garnizonowych rozmieszczonych w prowincjach i twierdzach rosyjskiego imperium , tylko 5 tysięcy było kawalerzystami , zgrupowanymi w czterech garnizonowych pułkach dragonów. Stacjonowały w Kazaniu, Azowie, Astachaniu i na Syberii- po jednym w każdej z tych guberni. Najważniejszym zadaniem tych jednostek było pełnienie funkcji policyjnych i ochrona granic. Uczestniczyły także w zbieraniu podatków, poborze rekrutów i poszukiwaniu dezerterów. Etatowa liczebność pułku wynosiła 1077 ludzi w czterech szwadronach . Dragoni utrzymywani byli ze specjalnych podatków, które wypłacano okręgowi wojskowemu, w którym stacjonowali. Wszystkie garnizonowe pułki dragonów rozmieszczono w południowo -wschodniej części imperium, gdzie użycie kawalerii było jak najbardziej konieczne i uzasadnione z powodu ogromnych przestrzeni- tylko kawaleria, z racji swej mobilności mogła tam zapewnić przestrzeganie porządku. Podstawowymi problemami, z którymi przyszło mierzyć się dragonom były napady Turków, kozackie bunty i najazdy azjatyckich jeźdźców zza granic gubernii. Garnizonowi dragoni tak jak ich koledzy dragoni jednostek armii liniowej nosili granatowe kaftany, ale bez kamizelek. Przy dostawach nowego uzbrojenia pułki garnizonowe dostawały je w ostatniej kolejności. Dlatego też prowincjonalne komisariaty wojenne wyposażały je w broń palną i białą miejscowego wyrobu.